2023 ના નિયમો: જો તમે બેંક લોકર લીધું છે અથવા લેવાનું વિચારી રહ્યા છો, તો આ સમાચાર તમારા માટે ઉપયોગી છે. આગામી વર્ષની પહેલી તારીખ એટલે કે 1 જાન્યુઆરી, 2023 (નવું વર્ષ) થી લોકર સંબંધિત ઘણા નિયમો બદલાવા જઈ રહ્યા છે.
રિઝર્વ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (RBI)ના સુધારેલા નોટિફિકેશન મુજબ, બેંકો લોકરના મામલામાં મનસ્વી થઈ શકશે નહીં અને ગ્રાહકને નુકસાન થવાના કિસ્સામાં તેમની જવાબદારી છોડી શકશે નહીં.
SBI અને PNB સહિત અન્ય બેંકોએ ગ્રાહકોને SMS દ્વારા નવા નિયમો વિશે માહિતી આપવાનું શરૂ કરી દીધું છે. બેંકો 1 જાન્યુઆરી, 2023 સુધીમાં હાલના લોકર ગ્રાહકો સાથે તેમના લોકર કરારનું નવીકરણ કરશે. નોંધનીય છે કે બેંક લોકર એગ્રીમેન્ટ પોલિસી હેઠળ, ગ્રાહકને લોકર ફાળવતી વખતે, બેંક તે ગ્રાહક સાથે કરાર કરે છે, જેના પછી લોકરની સુવિધા આપવામાં આવે છે. લોકર એગ્રીમેન્ટની નકલ કાગળ પર બંને પક્ષો દ્વારા હસ્તાક્ષર કરવામાં આવે છે, જે લોકર ભાડે લેનારને તેના અધિકારો અને જવાબદારીઓ જાણવા માટે આપવામાં આવે છે. જ્યારે, કરારની મૂળ નકલ બેંકની તે શાખામાં રહે છે જ્યાં ગ્રાહકને લોકરની સુવિધા આપવામાં આવે છે.
આરબીઆઈએ કહ્યું કે બેંકોએ ખાલી લોકરની યાદી અને લોકરનો વેઈટીંગ લિસ્ટ નંબર દર્શાવવો પડશે. ઉપરાંત, બેંક મહત્તમ ત્રણ વર્ષના સમયગાળા માટે એક સમયે લોકરનું ભાડું વસૂલવાનો અધિકાર અનામત રાખે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો લોકરનું ભાડું રૂ. 1,500 છે, તો બેન્ક અન્ય મેન્ટેનન્સ ચાર્જને બાદ કરતાં તમારી પાસેથી રૂ. 4,500થી વધુ વસૂલ કરી શકશે નહીં.
બેંકો અન્યાયી સ્થિતિ ઉમેરી શકશે નહીં
બેંકોએ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે તેમના લોકર કરારમાં કોઈ અન્યાયી નિયમો અથવા શરતો નથી, રિઝર્વ બેંકની સુધારેલી નિર્દેશ સૂચના મુજબ. RBIએ ગ્રાહકોના હિતની સુરક્ષા માટે આવું કર્યું છે કારણ કે ઘણી વખત બેંકો શરતોનો હવાલો આપીને તેમની જવાબદારીઓથી દૂર રહે છે. વધુમાં, કરારની શરતો બેંકના હિતના રક્ષણ માટે જરૂરી કરતાં વધુ કઠોર રહેશે નહીં.
ફીમાં ફેરફાર
SBI અનુસાર, બેંક લોકરનો ચાર્જ વિસ્તાર અને લોકરના કદના આધારે રૂ. 500 થી રૂ. 3,000 સુધીનો હોય છે. મોટા શહેરો અને મહાનગરોમાં બેંકો નાના, મધ્યમ, મોટા અને વધારાના મોટા કદના લોકર માટે વાર્ષિક રૂ. 2,000, રૂ. 4,000, રૂ. 8,000 અને રૂ. 12,000 વસૂલે છે. અર્ધ-શહેરી અને ગ્રામીણ સ્થળોએ, બેંક નાના, મધ્યમ, મોટા અને વધારાના મોટા કદના લોકર માટે રૂ. 1,500, રૂ. 3,000, રૂ. 6,000 અને રૂ. 9,000 ચાર્જ કરે છે.
SMS અને ઇમેઇલ દ્વારા જાણ કરવી ફરજિયાત
લોકર અનધિકૃત રીતે ખોલવાના કિસ્સામાં, બેંકોએ દિવસના અંત પહેલા ગ્રાહકોના રજિસ્ટર્ડ મોબાઈલ ઈ-મેલ પર તારીખ, સમય અને લેવાના જરૂરી પગલાંની જાણ કરવી ફરજિયાત રહેશે. આરબીઆઈએ માર્ગદર્શિકામાં એમ પણ કહ્યું છે કે દરેક ગ્રાહકને એસએમએસ દ્વારા લોકરની નવી વ્યવસ્થા વિશે જાણ કરવી ફરજિયાત છે જેથી ગ્રાહકો અગાઉથી જાગૃત રહે. આ ઉપરાંત, જ્યારે પણ તમે લોકરને એક્સેસ કરશો ત્યારે તમને બેંક દ્વારા ઈ-મેલ અને SMS દ્વારા એલર્ટ કરવામાં આવશે.
માલને નુકસાન થશે તો બેંક જવાબદાર રહેશે
સામાન્ય રીતે, બેંકો લોકરની અંદર રાખેલી કોઈપણ વસ્તુ માટે બેંકો જવાબદાર નથી એમ કહીને ચોરીના મામલામાંથી છટકી જાય છે. બેંકો જવાબદારી નકારતી હોવાથી, ગ્રાહકો કાનૂની લડાઈ લડવા માટે બંધાયેલા છે. જાન્યુઆરી 2022 પછી, બેંક લોકરમાંથી સામાનના નુકસાન અથવા ખોટના કિસ્સામાં બેંકો તેમની જવાબદારીમાંથી છટકી શકશે નહીં. ભારતીય રિઝર્વ બેંક એટલે કે RBIના નવા સ્ટાન્ડર્ડ અનુસાર, જો બેંકની બેદરકારીને કારણે લોકરમાં કોઈ પણ વસ્તુનું નુકસાન થાય છે, તો બેંકે ગ્રાહકોને વળતર આપવું પડશે.
આરબીઆઈના નોટિફિકેશનમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે અહીં સુરક્ષાને ધ્યાનમાં રાખીને તમામ પગલાં ભરવાની જવાબદારી બેંકોની છે. નોટિફિકેશન મુજબ, બેંકમાં કોઈ પણ પ્રકારની ક્ષતિ કે બેદરકારીને કારણે આગ, ચોરી, લૂંટ જેવા મામલા ન બને તે સુનિશ્ચિત કરવાની જવાબદારી બેંકોની છે.
આ પરિવર્તન પણ થયું
નવા નિયમો અનુસાર, જો લોકરનો માલિક કોઈને નોમિની બનાવે છે, તો બેંકોએ તેને સામાન ઉપાડવાની છૂટ આપવી પડશે.
જો લોકરની સામગ્રી ભૂકંપ, પૂર, તોફાન વગેરે જેવી કુદરતી આફતોને કારણે નુકસાન થાય છે, તો બેંક તેના માટે વળતર આપવા માટે જવાબદાર રહેશે નહીં.
જો ગ્રાહકની પોતાની ભૂલ અથવા બેદરકારીને કારણે નુકસાન થયું હોય તો પણ બેંકો ગ્રાહકોને કોઈ પૈસા આપશે નહીં.
