હિન્દી કેલેન્ડર મુજબ, દર મહિને બે એકાદશી તિથિ હોય છે અને આમ એક વર્ષમાં કુલ 24 એકાદશી ઉપવાસ કરવામાં આવે છે. દરેક એકાદશીનું પોતાનું આગવું મહત્વ છે. જ્યેષ્ઠ માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશીને નિર્જળા એકાદશી કહે છે. તેને ભીમ એકાદશી અને ભીમસેન એકાદશી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. કેલેન્ડર મુજબ આ વર્ષે નિર્જલા એકાદશી 18 જૂન 2024ના રોજ આવશે. એવું કહેવાય છે કે આ વ્રત કરવાથી વ્યક્તિને વર્ષની તમામ 24 એકાદશીઓનું ફળ મળે છે. તેમજ વ્યક્તિને બધા પાપોમાંથી મુક્તિ મળે છે અને મૃત્યુ પછી મોક્ષ પ્રાપ્ત થાય છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે નિર્જલા એકાદશીને ભીમસેન એકાદશી કેમ કહેવામાં આવે છે? ચાલો જાણીએ તેની પાછળ છુપાયેલી રસપ્રદ કહાની વિશે.
ભીમ અગિયારસનો સંબંધ મહાભારત સાથે છે
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, એકવાર પાંડવોમાં સૌથી શક્તિશાળી ભીમે વ્યાસજીને કહ્યું, હે દાદા! ભાઈ યુધિષ્ઠિર, માતા કુંતી, દ્રૌપદી, અર્જુન, નકુલ અને સહદેવ વગેરે બધા મને એકાદશીનું વ્રત કરવા કહે છે, પણ મહારાજ, હું ભગવાનની ભક્તિ, પૂજા વગેરે કરી શકું છું, દાન પણ કરી શકું છું, પણ ભોજન વિના જીવી શકતો નથી . આવી સ્થિતિમાં, કૃપા કરીને મને કોઈ ઉપાય જણાવો.
ભીમની વાત સાંભળીને વ્યાસજીએ કહ્યું, હે ભીમસેન! જો તમે નરકને ખરાબ અને સ્વર્ગને સારું માનતા હોવ તો દર મહિનાની બંને એકાદશીના દિવસે ભોજન ન કરો. ભીમસેને કહ્યું દાદા ! હું તમને સત્ય કહું છું, હું એક વાર ખાધા પછી પણ ઉપવાસ કરી શકતો નથી, તેથી મારા માટે ઉપવાસ કરવો અશક્ય છે. વ્રીક નામની અગ્નિ મારી અંદર હંમેશા સળગે છે અને જ્યાં સુધી હું ખોરાક ન લઉં ત્યાં સુધી તે અગ્નિ શમતી નથી.
તેથી, કૃપા કરીને મને કોઈ એવું વ્રત કહો કે જે મારે વર્ષમાં માત્ર એક જ વાર રાખવાનું હોય અને હું સ્વર્ગને પ્રાપ્ત કરી શકું. આ સાંભળીને વ્યાસજી વિચારવા લાગ્યા અને ઘણું વિચારીને બોલ્યા, હે પુત્ર! મહાન ઋષિમુનિઓએ ઘણા શાસ્ત્રો વગેરે લખ્યા છે જેના દ્વારા પૈસા વગર થોડી મહેનતથી પણ સ્વર્ગ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે. તેવી જ રીતે શાસ્ત્રોમાં બંને પક્ષની એકાદશીનું વ્રત મોક્ષ માટે રાખવામાં આવ્યું છે.
આ સાંભળીને ભીમસેન ભયથી ધ્રૂજવા લાગ્યા અને વ્યાસજીને બીજો કોઈ ઉપાય સૂચવવા વિનંતી કરવા લાગ્યા. ભીમને ડરતો જોઈને વ્યાસજીએ કહ્યું કે જે એકાદશી જ્યેષ્ઠ માસના શુક્લ પક્ષમાં વૃષભ અને મિથુન રાશિના અયનકાળની વચ્ચે આવે છે તેને નિર્જલા એકાદશી કહે છે અને આ એકાદશી પર માત્ર અન્ન જ નહીં, પાણીનું પણ સેવન થતું નથી. આ એકાદશીના વ્રત દરમિયાન સ્નાન અને સ્નાન સિવાય પાણીનો ઉપયોગ પ્રતિબંધિત છે. આ દિવસે પાણી પીવું પણ વર્જિત માનવામાં આવે છે. આ એકાદશીમાં સૂર્યોદયથી શરૂ કરીને દ્વાદશીના સૂર્યોદય સુધી વ્રત રાખવામાં આવે છે. એટલે કે બીજા દિવસે પૂજા કર્યા પછી વ્રત તોડવું જોઈએ.
વ્યાસજીએ ભીમને કહ્યું કે આ વ્રત વિશે ખુદ ભગવાને કહ્યું છે. આ વ્રત તમામ પુણ્ય કાર્યો અને દાન કરતાં મહાન છે. આ વ્રત કરવાથી વ્યક્તિ તમામ પાપોથી મુક્ત થઈ જાય છે. આ સાંભળીને ભીમ આ વ્રત કરવા માટે રાજી થઈ ગયા અને વર્ષમાં એકવાર આવતી નિર્જલા એકાદશીના રોજ નિયમ મુજબ ઉપવાસ કર્યો. ત્યારથી આ એકાદશીને ભીમ એકાદશી અથવા ભીમસેન એકાદશી કહેવામાં આવે છે.
(નોંધઃ આ લેખમાં આપવામાં આવેલી કોઈપણ માહિતીની ચોકસાઈ અથવા વિશ્વસનીયતાની ખાતરી આપવામાં આવતી નથી. આ માહિતી વિવિધ માધ્યમો, જ્યોતિષીઓ, પંચાંગો, માન્યતાઓ અને ધાર્મિક ગ્રંથોમાંથી એકત્રિત કરવામાં આવી છે અને તમારી સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવી છે. અમારો ઉદ્દેશ્ય માત્ર માહિતી પ્રદાન કરવાનો છે. વધુમાં કોઈપણ ઉપયોગ માટેની જવાબદારી વપરાશકર્તાની પોતાની રહેશે.)
